Zwrot alimentów

W ostatnim czasie na blogu pojawiły się artykuł dotyczący zaprzeczenia ojcostwa LINK.

Wobec powyższego, od razu nasuwa się pytanie co z alimentami, które jak się okazało zostały uiszczane na nieswoje dziecko? Czy jest możliwy zwrot nienależne uiszczonych alimentów?

Zgodnie z nadrzędną zasadą wynikającą z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Wielokrotnie okazuje się, że mężczyzna, który wywiązywał się z obowiązku alimentacyjnego na rzecz dziecka dowiedziawszy się, że biologicznie nie jest jego ojcem, chciałby ubiegać się o zwrot wypłaconych należności. Adwokat od spraw rodzinnych podkreśla, że taki scenariusz w większości dotyczy oczywiście osób niezwiązanych emocjonalnie z dzieckiem, między którymi zwykle nie zawiązała się żadna większa wieź.

Niewątpliwym jest, że pierwszy krok w zakresie wytoczenia powództwa o uchylenie obowiązku alimentacyjnego z datą wsteczną jest możliwy dopiero po uzyskaniu prawomocnego orzeczenia sądu w zakresie zaprzeczenia czy ustalenia bezskuteczności ojcostwa.

Na wstępie należy wskazać, że odzyskanie stanowi nie lada wyzwanie z bardzo prostego względu, gdyż sąd w takim przypadku bierze pod uwagę z urzędu zasady współżycia społecznego, a co za tym idzie z mocy prawa zwrot nienależnie wypłaconych świadczeń jest wyłączony. Wynika to z tego, że potrzeby życiowe dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie sąd zawsze będzie traktował priorytetowo.

W praktyce, to właśnie rzeczone zasady współżycia społecznego bardzo często stoją na przeszkodzie do zwrotu nadpłaconych czy w ogóle wypłacanych alimentów.

Podstawą prawną roszczenia dotychczasowego ojca będą przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia. Ojciec, który na skutek prawomocnych orzeczeń stał się osobą obcą dla dziecka pozywa dziecko o zwrot nienależnie wypłaconych świadczeń.

Bowiem, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Natomiast prawnik rodzinny zaznacza, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Niemniej należy pamiętać, że nie można mówić o osobie wzbogaconej, jeżeli korzyść uzyskaną zużyła lub utraciła, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

Jak wiemy obowiązek alimentacyjny jest to świadczenie szczególne i służy przede wszystkim zaspokajaniu życiowych potrzeb uprawnionego.

Wobec powyższego ówczesny ojciec dziecka, tak naprawdę realne szanse na odzyskanie nienależnie świadczonego obowiązku alimentacyjnego ma wtedy, kiedy matka dziecka konsekwentnie gromadzi wpływy na koncie np. oszczędnościowym i faktycznie owe należności stanowią bieżący majątek dziecka. Niemniej w praktyce bardzo rzadko taka sytuacja ma miejsce, ponieważ – umówmy się – zwykle wszelkie ‘dodatkowe’ kwoty przy dziecku są wydatkowane na bieżąco, na jego aktualne i uzasadnione potrzeby, a tych jest zawsze niekończąca się lista.

!!! Ciekawostka !!!

Zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego (III CZP 53/72), „ojciec” w procesie o ustalenie ojcostwa i alimentów może domagać się od małoletniego zwrotu wypłaconych alimentów w sytuacji, gdy dziecko wniosło sprawę o ustalenie ojcostwa natomiast przeprowadzone badania, w tym przypadku badania z krwi, tego ojcostwa nie potwierdziły. W niniejszej sprawie Sąd udzielił zabezpieczenia w postaci alimentów na czas trwania postępowania, a finalnie okazało się, że mężczyzna nie był ojcem dziecka i powództwo zostało oddalone. Wówczas zwrot płaconych alimentów przysługuje pozwanemu, ponieważ wskutek inicjatywy dziecka musiał płacić alimenty na osobę, z którą nie wiążą go żadne relacje pokrewieństwa. Niezależnie od tego rzekomego ojcu przysługuje na zasadzie art. 140 KRO roszczenie o zwrot dokonanych świadczeń od osób zobowiązanych do alimentacji, przy czym zaspokojenie wierzyciela przez jednego z dłużników zwalnia pozostałych.

Zupełnie odmiennie kształtuje się sytuacja w przypadku, kiedy to mężczyzna inicjuje postępowanie, które ewentualnie ma wykluczyć jego ojcostwo. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego (III CZP 91/11) nie podlega zwrotowi świadczenie spełnione przez mężczyznę, który uznał dziecko, przeznaczone na jego utrzymanie i wychowanie do czasu unieważnienia uznania. Wyrok stwierdzający unieważnienie ojcostwa wywołuje skutki prawne z mocą wsteczną, jednak nie odnosi się to do wszystkich konsekwencji. Osoba, w stosunku do której unieważniono uznanie ojcostwa dziecka, nie może żądać zwrotu wypłaconych świadczeń alimentacyjnych. Spełnione przez mężczyznę, który uznał dziecko, świadczenie alimentacyjne na jego utrzymanie i wychowanie do czasu unieważnienia uznania nie podlegają zwrotowi. Sąd wskazał, iż takie działanie wyroku unieważniającego uznanie ex tunc w zakresie zrealizowanych już uprawnień i obowiązków rodzicielskich byłoby szkodliwe i sprzeczne z założeniami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz doprowadziłoby do skutków życiowo trudnych do przyjęcia. Niezależnie bowiem od tego, czy wyrokowi unieważniającemu uznanie dziecka przypisze się znaczenie konstytutywne czy deklaratoryjne – zgodnie z jednolitym i stabilnym poglądem judykatury (uchwała SN z dnia 22 lutego 1980 r., III CZP 6/80, OSNCP 1980, nr 9, poz. 159, uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 11 października 1982 r., III CZP 22/82, OSNC 1983, nr 1, poz. 2) – wyrok taki usuwający istniejący dotychczas stosunek prawny rodzicielstwa działa wstecz (ex tunc). Nie jest możliwa do przyjęcia konstrukcja ojcostwa podzielonego w czasie. Równocześnie jednak, jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 11 października 1982 r. istnieją ważne racje prawne i społeczne przemawiające za tym, by uznać wyłom od zasady wstecznego działania wyroku w wymienionych sprawach w zakresie skutków świadczeń na utrzymanie i wychowanie dziecka spełnionych przez ojca w okresie przed usunięciem ojcostwa. W okresie, gdy świadczenie to było spełniane z przeznaczeniem na utrzymane i wychowanie dziecka miało usprawiedliwioną podstawę prawną. Ustanie ojcostwa w następstwie wyroku sądowego nie ma wpływu na ocenę prawidłowości wyroku zasądzającego alimenty od ojca w okresie sprzed wyroku unieważniającego uznanie dziecka. Świadczenia alimentacyjne spełnione względem dziecka w tym okresie były świadczeniami prawnie uzasadnionymi niezależnie od tego, czy spełnione były dobrowolnie albo na podstawie wyroku zasadzającego alimenty, czy umowy.

Co do zasady nie ulegają więc zwrotowi alimenty dotychczas zapłacone, natomiast od prawomocności wyroku uchylającego ojcostwo ustaje obowiązek dalszych świadczeń alimentacyjnych, chociażby były już prawomocnie zasądzone, lecz jeszcze nie wyegzekwowane.

W razie jakichkolwiek dodatkowych wątpliwości dotyczących przedstawionej materii bądź innej dotyczącej spraw z zakresu prawa rodzinnego, zapraszamy do kontaktu z kancelarią prawną prawa rodzinnego – nasi prawnicy do Państwa dyspozycji na terenie Warszawy oraz Siedlec, natomiast prowadzone przez sprawy obejmują teren całej Polski.

.

.

Adwokat Siedlce świadczy usługi z zakresu: rozwód, podział majątku, alimenty, kontakty, władza rodzicielska