Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną
W dzisiejszych czasach relacje osobiste i stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami są bardzo zróżnicowane. Niemniej Kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera bardzo szeroki zakres możliwości, który pozwala zoptymalizować niemal każdy ustrój majątkowy.
W niniejszym artykule adwokat od rozwodów dokona charakterystyki instytucji o dość wyjątkowym charakterze – tj. rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. O jej ustanowieniu może orzec wyłącznie sąd i tylko w przypadku, jeśli zachodzą ku temu ważne powody.
Na czym polega rozdzielność majątkowa i w jaki sposób można ją ustanowić zostało opisane między innymi w naszych wcześniejszych publikacjach:
Rozdzielność majątkowa – kiedy i w jaki sposób można ją ustanowić
Intercyza a rozdzielność majątkowa
Tym samym zgodnie z treścią art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, każdy z małżonków może żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd. Przesłanką uwzględnienia żądania jest wystąpienie “ważnych powodów” (art. 52 § 1 KRO).
W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego przez “ważne powody” rozumie się wytworzenie sytuacji pociągającej za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków lub całej rodziny.
Ważnym powodem może być w szczególności:
- separacja faktyczna, jeżeli uniemożliwia małżonkom współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym – oznacza to nic innego, jak trwałe zerwanie wszelkich stosunków majątkowych i brak możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych;
Dla ustalenia czy zachodzi faktyczna separacja czy też nie, nie ma znaczenia czy zachodzi trwały i zupełny rozpad pożycia, a także ewentualna wina małżonka;
- zachowanie małżonka polegające na trwonieniu majątku wspólnego na skutek niegospodarności, bezwiedne trwonienie majątku, alkoholizmu, narkomanii itp.
Co do zasady rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w ustanawiającym ją wyroku. Z reguły jest to dzień mieszczący się pomiędzy dniem wytoczenia powództwa, a dniem wydania wyroku. Sąd może jednak ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Z uwagi na konieczność ochrony interesów małżonków oraz osób trzecich jest to dopuszczalne wyłącznie w “wyjątkowych wypadkach”, np. życie małżonków w rozłączeniu (separacja faktyczna).
Postępowanie
Sprawa o ustanowienie rozdzielności majątkowej należy do właściwości sądów rejonowych, w trybie procesowym.
Sąd nie możne oprzeć rozstrzygnięcia w sprawie o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności faktycznych. Sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej ma skutek wobec osób trzecich.
Ważne!
Po ogłoszeniu upadłości nie można ustanowić rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości. Podobnie, po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego niedopuszczalne jest ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż dzień otwarcia tego postępowania.
Wyjątkowe wypadki
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego ustanowienie rozdzielności z określoną datą, w szczególności z datą wsteczną, jest dopuszczalne tylko, jeżeli już w tej dacie występowały „ważne powody”. “Wyjątkowe wypadki”, podobnie jak “ważne powody” należą do zwrotów ściśle niedookreślonych. Pozwala to sądowi na pewną niezależność i swobodę wobec rozważenia całokształtu okoliczności.
Kierunek najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego wskazuje jednoznacznie, że sąd orzekając o rozdzielności majątkowej z datą wsteczną jest nader ostrożny i nawet potencjalne wystąpienie przesłanek nie gwarantuje pozytywnego rozstrzygnięcia w tym zakresie: „Przepisy art. 52 § 1 i § 2 KRO odróżniają ważne powody, jako przesłankę żądania przez każdego z małżonków ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej od konieczności wystąpienia wyjątkowego wypadku, jako warunku tego, aby sąd mógł ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Ocena spełnienia przesłanek określonych w art. 52 § 1 i 2 KRO musi mieć charakter zindywidualizowany i opierać się na analizie konkretnych okoliczności danej sprawy. W konsekwencji, przytoczenie odmiennych rozstrzygnięć sądów powszechnych w sprawach o rozdzielność majątkową, ze względu na różnorodność stanów faktycznych tych spraw nie dowodzi, że przepis art. 52 § 2 KRO stwarza realne i poważne trudności, przekraczające poziom występujący zwykle w przypadku każdego procesu decyzyjnego sądu orzekającego w konkretnej sprawie. Ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami, którzy pozostawali we wspólności ustawowej lub umownej, z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa jest dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, gdy z powodu separacji faktycznej (życia w rozłączeniu) niemożliwe było już w tym dniu ich współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym. Wskazanie w art. 52 § 2 KRO, iż wyjątkowym wypadkiem uzasadniającym możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż wytoczenie powództwa jest okoliczność, że małżonkowie żyli w rozłączeniu, nie oznacza, iż w każdym przypadku życia w rozłączeniu sąd ma obowiązek ustanowienia rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, lecz jedynie możliwość ustanowienia tej rozdzielności w takiej sytuacji. Występująca w art. 52 § 1 KRO klauzula “ważnych powodów” ma charakter elastyczny i pozostawia sądowi meriti szeroki margines swobody, wymagający subiektywnej i zindywidualizowanej oceny w każdej sprawie. Sama okoliczność istnienia między małżonkami separacji faktycznej nie przesądza o zasadności ustanowienia rozdzielności majątkowej, przy czym nie każda postać separacji faktycznej może stanowić ważny powód ustanowienia rozdzielności majątkowej” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2022 roku, I CSK 29/22).
Dokonywana pod kątem spełnienia przesłanek określonych w art. 52 § 1 i 2 KRO ocena nie może być schematyczna, ale ma mieć charakter zindywidualizowany i ma opierać się na analizie konkretnych okoliczności danej sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 20220 r., V CSK 575/19).
Jak wynika z powyższego, a nadto z już dość utrwalonego poglądu judykatury za wyjątkowy wypadek może zostać uznane “życie małżonków w rozłączeniu”. Określenie to oznacza separację faktyczną małżonków (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 roku, II CSK 371/08).
W doktrynie uznaje się, że “oznaczenie wcześniejszego dnia ustanowienia rozdzielności może być wskazane zwłaszcza w wypadku długotrwałej separacji faktycznej, zapobiega bowiem traktowaniu dorobku jednego z małżonków w okresie separacji jako majątku wspólnego, gdy drugi z małżonków, który porzucił rodzinę i prowadził lekkomyślny tryb życia, nie przyczynił się do jego powstania” (tak K. Pietrzykowski, w: Pietrzykowski, Komentarz KRO, 2020, art. 52, Nb 28).
Dodatkowo Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 09 lutego 1996 roku (I CRN 9/96) dokonał niejako podsumowania, w którym wskazał, iż:
- “z art. 52 § 1 k.r.o. nie może być wyciągnięty wniosek, że o zniesieniu wspólności majątkowej małżeńskiej prawo pozwala orzekać z całkowitym pomijaniem zagrożeń dla interesu osób trzecich” (orz. SN z 11.1.1995 r., II CRN 148/94);
- “orzeczeniu o zniesieniu małżeńskiej wspólności ustawowej skutek wsteczny powinien być nadawany w sytuacjach rzadkich i wyjątkowych” (orz. SN z 3.2.1995 r., II CRN 162/94);
- “w sprawie o zniesienie wspólności ustawowej obowiązkiem sądu jest również zbadanie, czy powództwo nie zmierza do pokrzywdzenia wierzycieli jednego z małżonków” (orz. SN z 24.5.1994 r., I CRN 50/94);
- “rodzina korzystająca z dochodów związanych z działalnością gospodarczą jednego ze współmałżonków musi też ponosić ujemne skutki takiej działalności; dlatego niepowodzenia współmałżonka w działalności gospodarczej i zamiar uniemożliwienia wierzycielom egzekucji z majątku wspólnego, nie mogą stanowić ważnego powodu do zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej w rozumieniu art. 52 § 1 k.r.o.” (orz. SN z 24.5.1994 r., I CRN 61/94);
- “żądanie zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej jedynie ze względu na dług jednego z małżonków podlega ocenie – także w świetle przesłanek z art. 41 § 3 k.r.o. – co wymaga rozważenia również w kwestii zarządu majątkiem wspólnym” (orz. SN z 22.11.1994 r., II CRN 131/94).
Sąd Najwyższy podkreślił, że powyższe stanowisko “uzasadnione jest licznymi unormowaniami, w których ustawodawca daje wyraz idei ochrony wierzycieli przed skutkami działań dłużnika (wśród nich najbardziej rozbudowana jest tzw. skarga pauliańska – art. 527 i nast. k.c.)” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 1995 r.).
“W rezultacie nie tylko w piśmiennictwie, ale i w orzecznictwie zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej z dniem poprzedzającym dzień wytoczenia powództwa nie budziło zastrzeżeń właściwie tylko wtedy, gdy ważny powód zniesienia tej wspólności stanowiła separacja faktyczna małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym i najczęściej zarazem stwarzająca zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., II CSK 371/08).
Ważne!
Po prawomocnym orzeczeniu rozwodu lub unieważnieniu małżeństwa byli małżonkowie nie są legitymowani do wytoczenia na podstawie art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego powództwa o ustanowienie rozdzielności majątkowej. To samo dotyczy sytuacji, gdy małżeństwo ustało wskutek śmierci jednego z małżonków.
Ponadto wszczęcie postępowania o ustanowienie rozdzielności majątkowej nie powinno ograniczać możliwości korzystania z uprawnienia do żądania rozwiązania małżeństwa przez rozwód. Z uwagi na powyższe w orzecznictwie ostatecznie ugruntował się pogląd dopuszczający orzeczenie o zniesieniu wspólności majątkowej z datą wsteczną także po prawomocnym rozwiązaniu małżeństwa, jeżeli powództwo o zniesienie wspólności zostało wytoczone przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego.
W razie jakichkolwiek dodatkowych wątpliwości dotyczących przedstawionej materii bądź innej dotyczącej spraw z zakresu prawa rodzinnego, zapraszamy do kontaktu z adwokatami od spraw rodzinnych – adwokaci od rozwodów są do Państwa dyspozycji na terenie Warszawy oraz Siedlec, natomiast prowadzone przez nas sprawy obejmują teren całej Polski.
.
.
Adwokat od rozwodów Warszawa prowadzi również następujące sprawy: prawo rodzinne – podział majątku | alimenty | władza rodzicielska | kontakty |rozdzielność majątkowa, prawo spadkowe, prawo pracy, prawo karne odszkodowania, obsługa przedsiębiorców, zakładanie spółek
Adwokat Warszawa | Adwokat Warszawa rozwód | Adwokat Warszawa alimenty | Adwokat od rozwodów Warszawa | Prawnik Warszawa rozwód | Dobry Adwokat Siedlce | Adwokat Warszawa sprawy karne | Adwokat Warszawa prawo pracy | Adwokat od spraw rodzinnych Warszawa
Adwokat Siedlce | Adwokat Siedlce Rozwód | Adwokat Siedlce alimenty | Adwokat od rozwodów Siedlce | Prawnik Siedlce rozwód | Dobry Adwokat Siedlce | Adwokat Siedlce sprawy karne | Adwokat Siedlce prawo pracy | Adwokat od spraw rodzinnych Siedlce