Zarząd majątkiem wspólnym przez małżonków

Wielokrotnie podczas konsultacji w sprawach rozwodowych, jak i tych już dotyczących samego podziału majątku adwokat z Warszawy spotyka się z tym, że jeden z małżonków nie ma pojęcia o tym, ile de facto zarabia drugi. Jest to niepokojące i smutne, zwłaszcza jeśli obowiązuje wspólność majątkowa małżeńska. Jak inaczej zarządzać wspólnym majątkiem, bez pełnej świadomości sytuacji finansowej – tej rzeczywistej? Naszym prawem jest nie tylko wiedzieć o tym, co druga strona posiada, ale również o tym jakie ma długi i zobowiązania.

Oczywiście, żeby sprawa była jasna dotyczy to każdego z małżonków. Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, oboje małżonkowie mają obowiązek wzajemnie się informować o stanie majątku wspólnego, wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym, ale również o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.

Warto pamiętać, że powyższe nie jest jedynie przysłowiową deklaracją bez pokrycia, ale niedopełnienie wyżej wskazanego obowiązku pociąga za sobą konsekwencje, nierzadko bardzo kosztowne. Bowiem rażące lub uporczywe naruszanie tego obowiązku przez jednego z małżonków może stanowić ważny powód uzasadniający pozbawienie go przez sąd samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym, a nawet może stanowić ważny powód ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Ponadto, należy się również liczyć z możliwością podciągnięcia do odpowiedzialności odszkodowawczej za skutki bezprawnego naruszenia obowiązków.

Czym właściwie jest majątek wspólny?

Zgodnie z definicją do majątku wspólnego należą w szczególności:

– pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;

– dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

– środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

– kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie w funduszach emerytalnych.

– przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Ale o co chodzi z tym zarządem?

Generalnie poza tymi czynnościami powiązanymi z życiem codziennym, używaniem rzeczy, to również zbywanie ruchomości, jeśli nie miały szczególnego znaczenia lub przeznaczenia, nabywanie ruchomości i nieruchomości, jeśli w związku z tym nie dochodzi do uszczuplenia majątku wspólnego, zawieranie umów ubezpieczenia, kontraktacji i kredytowych, jeżeli pozostają w związku z prowadzoną przez małżonków działalnością gospodarczą, zbycie praw majątkowych, obciążenie rzeczy wspólnej użytkowaniem, służebnością, zastawem lub hipoteką, użyczenie rzeczy wspólnej, oddanie jej w dzierżawę albo najem, zaciąganie zobowiązań związanych z majątkiem wspólnym, udzielenie osobie trzeciej upoważnienia do dokonania czynności prawnych w sprawach należących do zarządu majątkiem wspólnym, przeniesienie na inną osobę posiadania rzeczy będącej składnikiem majątku wspólnego itp.

Czynności w granicach i przekraczające zwykły zarząd?

Oczywiście jak to bywa w prawie, określenie do której grupy należy dana czynność zawsze zależy od indywidualnego spojrzenia na sprawę. Powszechnie wiadomo, że niemożliwym jest ustalenie ścisłych granic prawnych pomiędzy zwykłym zarządem majątkiem wspólnym, a tym przekraczającym. Absolutnie niewykonalnym jest skatalogowanie czynności zwykłego zarządu. Niegdyś, rzeczywiście szczególnie w zakresie kontaktów biznesowych z kontrahentami znamiennym i nader istotnym był fakt uzyskania zgody małżonka. Dziś, zgodnie z wypracowanym poglądem judykatury (wyrok Sądu Najwyższego III CZP  182/93) pomocne okazują się niektóre funkcjonujące w nauce prawa kryteria oceny, takie jak rozmiar i charakter majątku wspólnego, wysokość zobowiązania w stosunku do wartości majątku wspólnego, doniosłość czynności z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego rodziny oraz bezpieczeństwo obrotu. Również ważny jest wkład małżonka w wielkość majątku.

Rozszerzanie zakresu czynności zwykłego zarządu wymuszały zmiany występujące w obrębie stosunków społeczno-gospodarczych, a zwłaszcza rozrastająca się sfera prywatnej działalności gospodarczej małżonków, ich udział we wzrastającym obrocie i potrzeba korzystania, ale również i udzielania przez nich gwarancji bezpieczeństwa obrotu.

Racjonalnie można uznać, że zwykły zarząd jest pojmowany bardzo szeroko, natomiast jego przekroczenie jest uwarunkowane konsekwencjami społeczno-gospodarczymi. Adwokat od rozwodów wskazuje, że ogólnie rzecz biorąc, aby móc stwierdzić faktyczne przekroczenie zakresu zwykłego zarządu, takie działanie w swej istocie musiałoby być niewspółmiernie wysokie w stosunku do całej wartości majątku wspólnego, zagrażać bytowi rodziny, a także generalnie wpływać na całą sytuację finansową obojga.

Generalnie zgodnie z poglądem judykatury (wyrok SN z 29.9.1998 r. II CKN 175/98) pojęcie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym małżonków, nie mogło abstrahować od celów, na jakie ten majątek jest w rzeczywistości wykorzystywany, a mianowicie, czy jest to tylko zaspokajanie potrzeb rodziny (cele konsumpcyjne), czy prowadzenie działalności gospodarczej lub inwestowanie.

Przykład. Jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, drugi zajmuje się domem, nie wdrażając się zupełnie w procesy budowania firmy czy przysłowiowe zarabianie pieniędzy. Z tego punktu widzenia oczywistym jest, że zakres zwykłego zarządu jest bardzo szeroki i zawieranie umów biznesowych, kredytowych na bieżące potrzeby firmy nie jest z reguły tymi przekraczającymi zwykły zarząd.

Ciekawostka. Zawarcie przez małżonka umowy poręczenia w charakterze poręczyciela, bez względu na zakres poręczenia, nie jest czynnością zarządu majątkiem wspólnym, bowiem zobowiązanie małżonka nie dotyczy określonego składnika (lub oznaczonych składników) majątku wspólnego.

Kiedy trzeba uzyskać zgodę małżonka?

Odpowiedzialność majątkiem wspólnym za zobowiązania zaciągnięte przez małżonka?

W razie jakichkolwiek dodatkowych wątpliwości dotyczących przedstawionej materii bądź innej dotyczącej spraw z zakresu prawa rodzinnego, zapraszamy do kontaktu z kancelarią adwokacką od spraw rodzinnych – prawnicy od rozwodów i  podziału majątku są do Państwa dyspozycji na terenie Warszawy i Siedlec, natomiast sprawy prowadzimy na terenie całej Polski.