Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice zostaną pozbawieni władzy rodzicielskiej, jeżeli:

• władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody;
• rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej;
• rodzice w sposób rażący zaniedbują obowiązki względem dziecka;

Powyższe przesłanki mają charakter obligatoryjny, tzn. w razie ustalenia ich zajścia przez sąd, nie ma on możliwości zastosowania innego środka, jak np. ograniczenie władzy rodzicielskiej.

Adwokat od spraw rodzinnych podkreśla, że pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone wobec obojga rodziców, jak również w stosunku do jednego z nich.

Niewątpliwie pozbawienie władzy rodzicielskiej jest najdalej idącym instrumentem, który ingeruje we władzę rodzicielską. Aczkolwiek, należy pamiętać, że pozbawienie władzy rodzicielskiej nie oznacza, że automatycznie wygasają obowiązki rodzicielskie. Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej ma dalej obowiązek alimentacyjny oraz prawo do kontaktów z dzieckiem.

Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 § 2 pkt 5 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (np. umieszczenie w rodzinie zastępczej dziecka, rodzinnym domu dziecka, instytucjonalnej pieczy), a w szczególności, gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej, jak już zostało wspomniane, jest środkiem najsurowszym. Niemniej nie ma zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie wypracowanego jednolitego poglądu co do tego, że jego zastosowanie musi zostać poprzedzone np. zarządzeniem ograniczającym. Niewątpliwie dobro dziecka stanowi punkt odniesienia w zakresie ostatecznej decyzji podejmowanej przez sąd.

W przypadku większej liczby dzieci, pozbawienie władzy rodzicielskiej może zostać orzeczone w stosunku do wszystkich lub jednego z nich – nie ma ona zatem charakteru generalnego.

Trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej

• przesłanka trwalej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej nie musi mieć związku z zawinionym działaniem/zaniechaniem rodzica;
• przykłady „trwałej przeszkody” to:
• choroba psychiczna;
• wyjazd na stałe zagranicę;

Sąd decydując o charakterze przesłanki, tj. czy jest ona trwała czy przemijająca ocenia możliwość do powrotu do niezmienionych stosunków rodzinnych.

„Przez trwałą przeszkodę, uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej, należy rozumieć taki układ stosunków, który wyłącza sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe w tym sensie, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu trwania tego układu albo – co najmniej – że układ ten będzie istniał przez czas długi.” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 02 czerwca 2000 roku, II CKN 960/00).

Nadużycie władzy rodzicielskiej

• nadużycie władzy rodzicielskiej ma związek z zawinionym zachowaniem rodziców;
• wykorzystywanie przez rodziców ze szkodą dla dziecka swoich uprawnień do innych celów niż te, które obejmuje władza rodzicielska (tak  Ignatowicz, w: System PrRodz, s. 868);
• dotyczyć może zarówno pieczy nad osobą dziecka, jak i sfery jego praw majątkowych;
• przykłady nadużycia władzy rodzicielskiej:
• nakłanianie dziecka do popełniania przestępstw;
• zmuszanie dziecka do nadmiernej pracy;
• wykorzystywanie dziecka do popełniania czynów nierządnych, stosowanie niedopuszczalnego karcenia dziecka (por.  Stojanowska, Władza rodzicielska pozamałżeńskiego i rozwiedzionego ojca, Warszawa 2000, s. 67).

Rażące zaniedbanie obowiązków wobec dziecka

• rażące zaniedbanie obowiązków wobec dziecka jest najbardziej powszechną przyczyną występująca w praktyce;
• przykłady rażącego zaniedbania to:
• porzucenie dziecka;
• dopuszczenie się istotnych zaniedbań wychowawczych, np. nieposyłanie dziecka do szkoły, brak reakcji na jego działalność przestępczą, zaniedbywanie dziecka przejawiające się brakiem starań o jego żywienie i higienę;
• stwarzanie negatywnych wzorców wychowawczych dla dziecka (por.  Goettel, E. Pływaczewski, Przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej, s. 56–57);
• zaniedbywanie obowiązków może być konsekwencją pasożytniczego trybu życia, uzależnień, uchylania się od obowiązku alimentacyjnego;
• naruszenie obowiązków wobec dziecka musi mieć charakter rażący.

Zgodnie z poglądem judykatury “(…) do pozbawienia władzy rodzicielskiej upoważniają sąd tylko (…) poważne zaniedbania bądź zaniedbania o mniejszej wadze, które nabierają cech niepoprawności i uporczywości. W przepisie art. 111 § 1 k.r.o. chodzi o zaniedbania rodziców, które cechuje uporczywość, niepoprawność i nasilenie złej woli. Zaniedbania o mniejszym ciężarze, nieosiągające takich cech, uzasadniają jedynie wydanie odpowiednich zarządzeń przewidzianych w art. 109 k.r.o.”. Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na gruncie stanu faktycznego, w którym rodzice rozwiedli się, a matka wystąpiła z wnioskiem o pozbawienie władzy rodzicielskiej ojca ze względu na jego nieporadność wychowawczą oraz chęć przysposobienia dziecka przez jej nowego partnera.

Przywrócenie władzy rodzicielskiej

Zgodnie z art. 111 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.

Ważne! Samo odpadnięcie przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej nie przesądza o rozstrzygnięciu sądu, najważniejszą okolicznością jest całokształt sytuacji rodzinnej.

Przykład: rodzic, który nie wykazywał zainteresowania dzieckiem i wyjechał za granicę z zamiarem pozostania tam na stałe, powraca jednak do kraju – sąd może oddalić wniosek o przywrócenie jego władzy rodzicielskiej, jeżeli dziecko zaadoptowało się do nowej sytuacji rodzinnej, a przywrócenie władzy rodzicielskiej byłoby sprzeczne z dobrem dziecka. (Komentarz KRO red. Serii Osajda/red. Tomu Domański, Słyk 2022, wyd. 9).

Przykłady z orzecznictwa:

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego „nadużywanie władzy rodzicielskiej zachodzi także wówczas, gdy postępowanie rodzica obiektywnie wywiera destrukcyjny wpływ na proces wychowania i rozwoju psychicznego dziecka, choćby nie było to związane z subiektywnym, negatywnym nastawieniem rodzica wobec dziecka.” (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 07 września 2000 roku, I CKN 931/00).

Ciekawym przykładem z orzecznictwa wydaje się być sytuacja, gdzie Sąd Najwyższy dokonał oceny sytuacji, w której w trakcie postępowania rozwodowego ojciec dziecka podnosił zarzut zdrady i kwestionował pochodzenie dziecka od niego w agresywny wobec matki i dziecka sposób. Sąd Najwyższy, przyjmując, że dziecko urodzone i wychowujące się w związku małżeńskim ma prawo do bezpieczeństwa, niezbędnego dla prawidłowego ukształtowania jego osobowości, uznał, że roztrząsanie pochodzenia dziecka w kilka lat po urodzeniu, połączone z agresją wobec niego i matki stanowi poważne nadużycie władzy rodzicielskiej uzasadniające najsurowsze rozstrzygnięcie pozbawiające rodzica tej władzy. Należy dodać, że w rozpatrywanym przez SN stanie faktycznym nie ulegał wątpliwości alkoholizm ojca, stanowiący przyczynę traktowania członków rodziny w sposób wywołujący urazy psychiczne u kilkuletniego dziecka. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03 kwietnia 2000 roku, I CKN 564/98)

Również na kanwie rozważań Sądu Najwyższego był stan faktyczny, w którym ojciec zatrzymał dziecko w Polsce, mimo iż sąd rozwodowy w innym kraju powierzył zamieszkującej tam matce “wyłączną opiekę i kontrolę” nad dzieckiem. SN kierując się jedynie oceną dobra dziecka, które pragnęło zostać w Polsce, sformułował następującą tezę: “Jeżeli małoletni obywatel polski, który ma odpowiednie rozeznanie, chce pozostać w Polsce, to działań rodzica zmierzających do realizacji woli dziecka, nie można uznać za nadużycie władzy rodzicielskiej”. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 01 października 1998 r, I CKN 834/98).

Jednakże w innym stanie faktycznym Sąd Najwyższy przyjął, że pozbawienie przez ojca kilkuletniego dziecka naturalnego środowiska rodzinnego i bezpośredniej opieki matki oraz możliwości wychowywania się wspólnie z małoletnim rodzeństwem i zatrzymanie go na stałe – wbrew woli matki – w obcym kraju zawiera elementy nadużycia władzy rodzicielskiej, które uzasadniają pozbawienie go tej władzy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 października1970 r., III CRN 181/70).

Pozbawienie władzy rodzicielskiej może stać się jedynym sposobem uniknięcia skutków braku zgody jednego z rodziców na przysposobienie. Aczkolwiek Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń wskazał, że nie można mówić o nadużyciu władzy rodzicielskiej, a w konsekwencji o jej pozbawieniu gdy ojciec, kierując się uczuciem do dziecka, odmawia zgody na jego przysposobienie przez obecnego męża matki dziecka, choćby nawet dziecko było w nowej rodzinie wychowywane należycie i było do swego ojczyma przywiązane. Natomiast odmowa zgody na przysposobienie dziecka ze strony ojca czy matki sprawujących władzę rodzicielską, podyktowana tylko ich egoistycznym nastawieniem nieliczącym się zupełnie z dobrem dziecka, uzasadnia, zdaniem SN, pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Ważne! Przypadki uzasadniające pozbawienie władzy rodzicielskiej mogą mieć miejsce, zwłaszcza gdy odmowa zgody na przysposobienie dziecka jest elementem szantażu, mającego np. na celu wyłudzenie pieniędzy od osób chcących przysposobić dziecko.

.

.

Adwokat od rozwodów z Warszawy prowadzi również następujące sprawy: prawo rodzinne – podział majątku | alimenty | władza rodzicielska | kontakty | rozdzielność majątkowa, prawo spadkowe, prawo pracy, odszkodowania, obsługa przedsiębiorców, zakładanie spółek, prawo karne, kredyty frankowe

Adwokat Warszawa | Adwokat Warszawa rozwód | Adwokat Warszawa alimenty | Adwokat od rozwodów Warszawa | Prawnik Warszawa rozwód | Dobry Adwokat Warszawa | Adwokat Warszawa postępowania karne | Adwokat od spraw karnych Warszawa | Adwokat Warszawa prawo pracy | Adwokat od spraw rodzinnych Warszawa | Adwokat Warszawa sprawy frankowe | Adwokat Warszawa kredyt frankowy | Adwokat odszkodowania Warszawa

Adwokat Siedlce | Adwokat Siedlce Rozwód | Adwokat Siedlce alimenty | Adwokat od rozwodów Siedlce | Prawnik Siedlce rozwód | Dobry Adwokat Siedlce | Adwokat Siedlce sprawy karne | Adwokat odszkodowania Siedlce | Adwokat Siedlce sprawy frankowe | Adwokat Siedlce kredyt frankowy | Adwokat Siedlce prawo pracy | Adwokat od spraw rodzinnych Siedlce