Obniżenie alimentów
Generalną zasadą jest, że obowiązek alimentacyjny spoczywa na obojgu rodzicach. Niemniej, jak powszechnie wiadomo w większości przypadków alimenty w formie pieniężnej są uiszczane przez tego z rodziców, u którego dziecko nie zamieszkuje na stałe. Wysokość alimentów może być ustalona wyrokiem sądowym bądź umową dotyczącą obowiązku alimentacyjnego. Oczywiście wobec różnych scenariuszy życiowych każdej ze stron, pierwotna wysokość alimentów orzeczonych bądź umownych może ulec zmianie.
Podstawą prawną, która wprowadza taki mechanizm jest art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z jego brzmieniem, w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
Poprzez zmianę stosunków należy rozumieć wszelkie zmiany w statusie ekonomicznym stron, tj.:
- istotne zmniejszenie bądź ustanie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego;
- istotne zwiększenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego.
W konsekwencji ustalony zakres obowiązku alimentacyjnego wymaga modyfikacji poprzez odpowiednie zmniejszenie wysokości świadczenia alimentacyjnego bądź jego zwiększenie. Ponadto prawnik od spraw rodzinnych podkreśla, że odpowiednio do żądanej zmiany, porównaniu będzie ulegał stan od momentu orzekania o zasądzeniu alimentów do momentu orzekania co do zmiany ich wysokości.
Zmianę stosunków powoduje także zdarzenie, wskutek którego obowiązek alimentacyjny wygasa. Takim zdarzeniem jest np.:
- uzyskanie przez uprawnionego zdolności do samodzielnego utrzymywania się,
- zaprzeczenie ojcostwa lub unieważnienie uznania dziecka,
- rozwiązanie przysposobienia bez utrzymania w mocy obowiązku alimentacyjnego, wynikającego z przysposobienia.
Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie kwestii obniżenia obowiązku alimentacyjnego.
Zaczynając od tego co NIE MOŻE uchodzić w sprawie za zmianę okoliczności uprawniającą do żądania obniżenia alimentów, należy wskazać, że ową okolicznością nie jest wyłącznie szeroko ujęta np. utrata majątku bądź egzekucja prowadzana wobec zobowiązanego.
W wypadku, gdy zobowiązany do alimentacji posiada określony majątek, o zmianie okoliczności świadczy nie tylko zmiana stosunków własnościowych (utrata lub powiększenie majątku), lecz także zmiany w zakresie faktycznego dysponowania majątkiem, możliwości jego upłynnienia w celu zaspokojenia zobowiązań alimentacyjnych itp.” (SN z 26.3.1969 r., III CRN 54/69, Legalis).
Również nie stanowi zmiany stosunków okoliczność, że zasądzone alimenty mogą być egzekwowane tylko częściowo ze względu na ograniczenia egzekucyjne przewidziane w art. 1083 KPC (SN z 1.7.1974 r., III CZP 41/74). Jak już bowiem wspomniano, zakres obowiązku alimentacyjnego zobowiązanego do świadczeń określa się według realnie istniejących jego możliwości zarobkowych, co nie zawsze pokrywa się z zarobkami rzeczywiście przez niego osiąganymi. Tak więc sama tylko niemożliwość wyegzekwowania zasądzonych alimentów w pełnej wysokości ze względu na przewidziane ograniczenia egzekucyjne nie powoduje uchylenia powstałego wskutek tego zadłużenia (SN z 26.4.1972 r., III CRN 24/72).
Obniżenia alimentów nie uzasadnia również celowe uniemożliwianie lub utrudnianie wypłaty świadczeń alimentacyjnych: np. zmiana zatrudnienia na pracę o mniejszym wynagrodzeniu, czy celowe uszczuplenie majątku. Ochronę roszczeń alimentacyjnych stanowi art. 136 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w myśl którego, jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.
„Zrzeczenie się” lub “utratę” prawa majątkowego upatruje się we wszelkich nieuzasadnionych w danych okolicznościach działaniach, zarówno prawnych, jak i faktycznych, których następstwem jest uszczuplenie majątku zobowiązanego. W szczególności np. odrzucenie spadku, dokonanie darowizny.
Natomiast “ważne powody” dokonania takich czynności mogą być związane z trudną sytuacją materialną zobowiązanego, a także innych osób, którym obowiązany jest on dostarczać środków utrzymania.
Jak uzyskać obniżenie alimentów?
Co do samego katalogu przyczyn, które umożliwiają wystąpienie z żądaniem obejmującym obniżenie wysokości alimentów, adwokat od alimentów wskazuje, że przepisy prawa nie regulują ściśle zamkniętego katalogu. Jak w każdej sprawie, a szczególnie rodzinnej, wszystkie okoliczności podlegają indywidulanej ocenie i analizie.
Niemniej orzecznictwo ugruntowało kilka przyczyn, które uzasadniają żądanie do obniżenia wysokości alimentów jednej ze stron i są to między innymi:
- uzyskanie przez dziecko możności samodzielnego utrzymania się;
- podjęcie pracy zarobkowej przez dziecko;
- zmniejszenie się usprawiedliwionych potrzeb dziecka;
- pełnoletniość dziecka połączona z niedokładaniem przez dziecko starań celem uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się (np. notoryczne niezaliczanie klas w szkole średniej/roku na studiach, brak podjęcia starań o znalezienie praktyki zawodowej/przyuczenia do zawodu);
- pogorszenie stanu majątkowego;
- utrata lub zmiana pracy na mniej dochodową (na co zobowiązany nie miał wpływu);
- długotrwałe leczenie spowodowane chorobą lub wypadkiem;
- kolejne małżeństwo i związane z tym zobowiązania finansowe;
- kolejne potomstwo i związane z tym zobowiązania finansowe;
- zawarcie przez dziecko związku małżeńskiego;
Warto również wiedzieć, iż istnieje możliwość żądania zmiany świadczeń alimentacyjnych z mocą wsteczną. Natomiast możliwość żądania zmiany świadczeń alimentacyjnych z mocą wsteczną przez zmniejszenie ich wysokości lub ograniczenie czasu trwania jest dopuszczalna nawet wtedy, gdy te świadczenia już zostały wyegzekwowane. Oczywiście sprawa pod tym kątem nie jest zero jedynkowa, gdyż uprawniony do alimentów, może twierdzić, iż nic z tego co zostało mu dane już dawno nie posiada.
Reasumując, obniżenie obowiązku alimentacyjnego jest jak najbardziej możliwe. Jak wynika z powyższego, materiał dowodowy w sprawie i szczegółowa analiza wszystkich faktów, która by udowadniała zajście uzasadniających okoliczności jest kluczowa. Dlatego w niektórych przypadkach warto skonsultować się z profesjonalistą, który doradzi, jak należy właściwie przeprowadzić postępowanie. Zwłaszcza, że intencjonalna zmiana pracy na mniej dochodową bądź celowe uszczuplenie majątku przez zobowiązanego z pewnością nie spotka się z aprobata sądu.
W razie jakichkolwiek dodatkowych wątpliwości dotyczących przedstawionej materii bądź innej dotyczącej spraw z zakresu prawa rodzinnego, zapraszamy do kontaktu z kancelarią adwokacką prawa rodzinnego – prawnik od alimentów jest do Państwa dyspozycji na terenie miast Warszawa i Siedlce, natomiast nasi adwokaci prowadzą sprawy na terenie całej Polski.
Zachęcamy również do lektury pozostałych artykułów odnoszących się do kwestii alimentów:
Pozew o alimenty – co powinien zawierać i jak go napisać
Jak wykazać wysokość alimentów
